Mówi się że odkrycie to moment gdy przypadek natrafia na przygotowany umysł. Albert Szent Györgyi. Nagroda Nobla za odkrycie Wit C.

 

Nieważne jak długo będziesz jeździł nigdy nie trafisz tam gdzie chcesz jeśli nie będziesz miał właściwej mapy.

Stanley Rosenberg.

 

Autonomiczny układ nerwowy jest integralną częścią ludzkiego układu nerwowego która monitoruje i reguluje działanie organów wewnętrznych: serca płuc wątroby woreczka żółciowego żołądka jelit nerek oraz narządów płciowych. Problemy z którymkolwiek z tych organów mogą wynikać z dysfunkcji autonomicznego układu nerwowego.

Zanim powstała teoria poliwagalna, powszechnie uważano, że autonomiczny układ nerwowy funkcjonuje w dwóch Stanach: stresu albo odprężenia. Reakcja stresowa to mechanizm umożliwiający przetrwanie, który jest aktywowany, kiedy czujemy się zagrożeni: przygotowuje ciało do walki lub ucieczki. W stanie stresu zatem mięśnie są napięte, co umożliwia nam szybsze poruszanie się lub używanie większej siły. Organy wewnętrzne za pośrednictwem układu mięśniowego wspierają ten nadzwyczajny wysiłek.

Kiedy zwyciężyliśmy w walce i zneutralizowaliśmy zagrożenie albo kiedy uciekliśmy na tyle daleko, że już nic nam nie grozi, włącza się reakcja odprężenia. Pozostajemy w tym stanie do momentu gdy pojawi się kolejna groźba.

Zgodnie ze starym modelem autonomicznego układu nerwowego odprężenie było nazywane stanem odpoczynku i trawienia albo karmienia i rozmnażania się. Stan ten związany z aktywnością nerwu błędnego, znanego także jako 10 nerw czaszkowy, który podobnie jak inne nerwy czaszkowe ma swój początek w mózgu lub rdzeniu przedłużonym.

Zgodnie z tym starym powszechnie akceptowanym poglądem nasz autonomiczny układ nerwowy waha się między stanem stresu i odprężenia. Problemy zdrowotne pojawiają się wtedy, kiedy stan stresu utrzymuje się, choć zagrożenie już minęło, na przykład ze względu na stresująca pracę czy styl życia. Przez wiele dziesięcioleci długotrwały stres był uznawany za problem zdrowotny, a liczne badania naukowe dążyły do zrozumienia jego szkodliwych skutków.

 

Terapia czaszkowo – krzyżowa.

 

O ile lekarze mają tendencję do przepisywania leków na stres i inne schorzenia, o tyle podejście czaszkowo-krzyżowej to praktyczna terapia, która okazała się szczególnie skuteczna w poprawianiu funkcjonowania układu nerwowego.

Terapia czaszkowo-krzyżowa może zmniejszyć chroniczny stres, rozluźnić napięcie w układzie mięśniowym i poprawić równowagę układu hormonalnego.

William Garner Sutherland(amerykański osteopata i prekursor osteopatii czaszkowej) opracował techniki terapeutyczne w trzech sferach:

1. Rozlóźnianie napięcia w membranach. 2. Rozluźnianie ograniczeń między poszczególnymi kośćmi czaszki. 3. Poprawianie przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego.

Bariera ciało – mózg.

Mózg i rdzeń kręgowy są otoczone fizyczną strukturą złożoną z komórek nabłonka. Warstwa ta stanowi tak zwaną barierę krew-mózg. Krew nie dociera bezpośrednio do neuronów mózgu i rdzenia kręgowego. Te struktury są natomiast otoczone bezbarwnym płynem mózgowo-rdzeniowym, który dostarcza komórkom mózgu i rdzenia kręgowego konieczne elementy odżywcze, usuwa produkty uboczne metabolizmu komórkowego i wraca do krwi.

Płyn mózgowo-rdzeniowy ma skład zbliżony do krwi, ale jest od niej delikatniejszy. Nie zawiera czerwonych ani białych krwinek, przenosi także mniej zanieczyszczeń.

Krew z serca dopływa do płuc i nerek gdzie zostaje odświeżona (czyli wzbogacona w tlen i pozbawiona dwutlenku węgla w płucach oraz oczyszczona ze zbędnych substancji przemiany materii w nerkach) . Dopływ krwi do rdzenia przedłużonego i wychodzących stamtąd nerwów jest istotny dla funkcjonowania 5 nerwów czaszkowych, których praca wiąże się ze stanem zaangażowania społecznego. Należy do nich także część brzuszna nerwu błędnego.

Usunięcie ograniczeń w dopływie krwi jest podstawą skutecznej poprawy działania części brzusznej nerwu błędnego i pozostałych czterech nerwów czaszkowych koniecznych do zaangażowania społecznego. Osteopatia czaszkowo-krzyżowa dostarcza najlepszych metod umożliwiających osiągnięcie takich właśnie rezultatów.

 

Steven Porges – Teoria Poliwagalna

Teoria Poliwagalna Stevena Porgesa dostarcza nowe spojrzenie na autonomiczny układ nerwowy. Zgodnie z tą teorią, pięć nerwów czaszkowych musi odpowiednio funkcjonować, aby osiągnąć pożądany stan zaangażowania społecznego.  Te nerwy to: V, VII, IX, X oraz XI – wszystkie one biorą swój początek w rdzeniu przedłużonym.

Zgodnie z teorią poliwagalną autonomiczny układ nerwowy oprócz funkcji części brzusznej nerwu błędnego obejmuje także dwie inne: działalność części grzbietowej nerwu błędnego i impulsy pnia współczulnego. Nerw błędny jest częścią, parasympatycznego(współczulnego) układu nerwowego..

 

Teoria poliwagalna – należy do kategorii nauki ciało-mózg. Instrukcja obsługi “jak być człowiekiem”. Dzięki tej teorii uczymy się jak regulować pracę systemu nerwowego oraz jaki wpływ ma stan układu nerwowego na nasze samopoczucie psychiczne i fizyczne. (czytaj więcej: o Teorii Poliwagalnej)

 

Ciało, układ nerwowy i emocje nieustannie się dostosowują do zmieniających się warunków otoczenia. Jeżeli coś nam grozi, czyli znajdujemy się w sytuacji fizycznego lub emocjonalnego zagrożenia, właściwa reakcja fizjologiczna autonomicznego układu nerwowego polega na tymczasowym aktywowaniu pnia współczulnego albo części grzbietowej nerwu błędnego. Dzięki tym zmianom możemy przetrwać. Kiedy niebezpieczeństwo lub zagrożenie mijają, najlepsza opcja to powrót do stanu zaangażowania społecznego.

Nasz autonomiczny układ nerwowy staje się odporniejszy za każdym razem, gdy przywracamy w stan zaangażowania społecznego po tym, jak aktywuje się pień współczulny albo część grzbietowa nerwu błędnego. Możemy to osiągnąć dzięki bardzo prostej technice do samodzielnego wykonania którą pokaże na wideo później. Naszym długoterminowym celem jest zachęcenie autonomicznego układu nerwowego do swobodnego, naturalnego powrotu ze stanów stresu (aktywacja pnia współczulnego) czy depresji (aktywność części grzbietowej nerwu błędnego) do stanu zaangażowania społecznego (cześć brzuszna nerwu błędnego ), kiedy tylko warunki zmieniają się na lepsze i odzyskujemy fizyczne oraz emocjonalne poczucie bezpieczeństwa.

Jeśli część brzuszna nerwu błędnego nie działa, spraw, żeby zadziałała. Autonomiczny układ nerwowy reguluje ważne funkcje organizmu, takie jak krążenie, oddychanie, trawienie i reprodukcja: niewłaściwe działanie nerwu błędnego i innych nerwów czaszkowych czaszkowych może zatem wywoływać przeróżne konsekwencje.

Poniższa lista przedstawia niektóre z powszechnych problemów związanych z autonomicznym układem nerwowym. Objawy te występują u wielu osób. Powszechne problemy związane z funkcjami nerwów czaszkowych.

Chroniczne napięcie: napięte twarde mięśnie, ból karku i mięśni barków, migreny, bóle pleców, zaciśnięte zęby, zgrzytanie zębami podczas snu, napięte mięśnie twarzy lub gałek ocznych, zimne dłonie i stopy, nieuzasadniona potliwość, napięcie po wysiłku fizycznym, bóle stawów, nerwowość, zawroty głowy, ściskanie w gardle.

Problemy emocjonalne: drażliwość gniew uczucie przygnębienia uczucie beznadziei brak energii skłonność do płaczu ogólny lęk uczucie ciężkości wydłużone okresy depresji strach koszmary nocne niepokój zaburzenia snu nadmierne zamartwianie się i trudności z koncentracją zapominanie frustracja nadmierne pogrążanie się w marzeniach i fantazjowanie.

Problemy z sercem i płucami bóle w klatce piersiowej, astma, hiperwentylacja, krótki oddech, nieregularny rytm serca, wysokie ciśnienie krwi.

Funkcje organów wewnętrznych zaburzenia trawienia zaparcia stolca podrażnienie jelita grubego biegunka problemy z żołądkiem nadkwasota wrzody żołądka zgaga utrata apetytu objadanie się.

Problemy z układem odpornościowym częste przeziębienia drobne infekcji alergię.

Problemy behawioralne częste wypadki lub kontuzję zwiększone spożycie alkoholu palenie tytoniu, zażywania leków na receptę i bez recepty, autyzm ADHD zespół Aspergera.

Relacja interpersonalna nadmiar lub niezły uzasadniony brak zaufania trudności w dochodzenia do porozumienia brak zainteresowania seksem.

Zaburzenia umysłowe nadmierne zamartwianie się trudności z koncentracją trudności z pamięcią podejmowaniem decyzji.

Inne problemy nadmierne bóle menstruacyjne problemy ze skórą.

Zazwyczaj ludzie zmagają się z kilkoma objawami jednocześnie. Naukowy termin to współwystępowanie. Objawy mogą zanikać i pojawiać się ponownie w nieregularnych odstępach czasu jeżeli symptomem występują rzadko i nie utrudniają funkcjonowania nie są zbyt wielkim problemem jeżeli jednak problemy pojawiają się często i w ogóle nie ustępują, zalecana jest podjęcie pewnych kroków.

Wspólny element może być całkiem prosty. Wszystkie problemy na liście wynikają przynajmniej częściowo z aktywności części grzbietowej nerwu błędnego lub pobudzenia pnia współczulnego i można im zaradzić przez przywrócenie normalnego funkcjonowania części brzusznej nerwu błędnego oraz innych nerwów koniecznych do zaangażowania społecznego.

Jeśli uda nam się przywrócić prawidłowe funkcjonowanie 5 nerwów odpowiedzialnych za zaangażowanie społeczne mamy duże szanse osłabienia lub wyeliminowania wielu objawów znajdujących się na liście.

Jeden z nerwów czaszkowych błądzi po organizmie: przebiega od rdzenia przedłużonego do klatki piersiowej i brzucha, gdzie reguluje działanie wielu organów wewnętrznych. Unerwia mięśnie gardzieli gardło i krtań oraz narządów odpowiedzialnych za oddychanie płuca, krążenie serce, trawienie żołądek, wątroba, dwunastnica, jelito cienkie oraz części jelita grubego – wstępnica i poprzecznica) oraz wydalanie nerki. Z uwagi na długość liczne rozgałęzienia nerwów ten został nazwany nerwem błędnym (nerwus vagus, z języka łacińskiego vagus, czyli włóczący się, błądzący) spacja nerw błędny pomaga regulować wiele funkcji organizmu koniecznych do zachowania homeostazy. O ile układ współczulny jest przedłużeniem nerwów rdzeniowych i odpowiada za stan stresu oraz mobilizacji służących do przetrwania, niektóre nerwy czaszkowe kontrolują inne niestresowy stan organizmu. Jedną z podstawowych funkcji nerwów czaszkowych jest ułatwienie odpoczynku i regeneracji odpowiadają one także za działanie zmysłów wzroku węchu, smaku i słuchu, a także czucie dotyku na twarzy. U ssaków współdziałanie niektórych nerwów czaszkowych umożliwia i wspiera zachowania społeczne.

 

10 nerw czaszkowy (nerw błędny)

Nerw czaszkowy 10 to kluczowa część autonomicznego układu nerwowego.

Nim Stephen porges zaprezentował teoria poliwagalną, nerw ten uważany był za pojedynczą drogę nerwową. Obecnie wiemy jednak, że istnieją dwie gałęzie nerwu błędnego – brzuszna i grzbietowa – które biorą swój początek w różnych miejscach i pełnią zupełnie inne funkcje a niniejszy wpis jest właśnie po to żeby objaśnić i w praktyce zastosować ćwiczenia stymulujące nerw błędny.

Zrozumienie dwóch dróg nerwu błędnego dostarcza wielu opcji leczenia rozmaitych problemów zdrowotnych, co zostanie omówione w dalszej części tego wpisu a na koniec zastosujemy ćwiczenia praktyczne stymulujące nerw błędny.

Odcinek podprzeponowy nerwu błędnego (grzbietowy)

Część grzbietowa nerwu błędnego obejmuje włókna ruchowe, które unerwiają organy wewnętrzne położone poniżej przepony: żołądek, wątrobę, śledziona, pęcherzyk żółciowy, pęcherz moczowy, jelito cienkie, trzustkę oraz wstępnicy i poprzecznice. Spacja do tego właśnie część ta bywa czasem nazywana odcinkiem pod przeponowym nerwu błędnego. Opisem jest jednak tylko częściowo dokładne, ponieważ niektóre włókna biegnąca z grzbietowego jądra ruchomego w rdzeniu przedłużonym mają także wpływ na serce i płuca, znajdujący się powyżej przeponę.

Również w przypadku części brzusznej nerwu błędnego, obejmującej głównie drogi nerwowe prowadzące do narządów powyżej przepony niektóre włókna wpływają na narządy położone poniżej tej granicy. Wszystkie trzy części autonomii nerwowego część brzuszna i grzbietowa nerwu błędnego oraz pień współczulny – mają wpływ na takie funkcje życiowe, jak oddychanie i krążenie krwi. Każdy z tych trzech obwodów inaczej oddziałuje na serce i płuca.

Inne funkcje części brzusznej nerwu błędnego. Cześć brzuszna nerwu błędnego bierze swój początek w rdzeniu przedłużonym, na szczycie rdzenia kręgowego, poniżej półkul mózgowych. Stymuluje ona rytmiczne kurczenie się oskrzeli i ułatwia tym samym pobieranie tlenu, natomiast jeżeli strefa rdzenia przedłużonego kontroluje aktywację części grzbietowej, może to do wprowadzić do chronicznego skurczu dróg oddechowych, co utrudnia przepływ powietrza (to element mechanizmu uruchamianego w stanie zamierania lub szoku. Zwężenie oskrzeli występuje także w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc, przewlekłym zapaleniu oskrzeli i astmie.

Kiedy czujemy się bezpieczni, część brzuszna nerwu błędnego odpowiada za odpoczynek lub spokojnej działanie. Drogi oddechowe rytmicznie zwężają się i rozszerzają nieco poszerzają się podczas wdechu i nieco zmniejszają swoją średnicę podczas wydechu. Część brzuszna nerwu błędnego unerwia wiele drobnych mięśni w gardle, między innymi struny głosowe, krtań, gardło i niektóre mięśnie z tyłu gardła mięsień dźwigacz podniebienia miękkiego i mięśnie języczka.

 

Gdy coś zagraża naszemu przetrwaniu, wychodzi do pobudzenia całego pnia współczulnego, który przesyła sygnał o reakcji walcz lub uciekaj, żeby zmobilizować wszystkie zasoby ciała. Reakcja jest totalna i natychmiastowa, odpowiednia do sytuacji, w której coś nam grozi albo jesteśmy w niebezpieczeństwie. Mięśnie napinają się i przygotowują do ruchu Koniecznego w walce lub podczas ucieczki. Osoby interesujące się podnoszeniem ciężarów nazywają to pompowaniem się.

Niektóre narządy unerwione przez włókna tych właśnie nerwów współczulnych zwiększają aktywność, żeby wesprzeć ogólną mobilizację. Na przykład serce bije szybciej, żeby dostarczyć więcej krwi do układu mięśniowego wzrasta ciśnienie krwi, żeby można pompować więcej chwilę napiętych mięśni. Wątroba uwalnia do krwi zmagazynowane cukry, aby dostarczyć mięśnią dodatkowej energii.

Reakcja stresowa pnia współczulnego w sytuacji zagrożenia powoduje maksymalna rozluźnienie mięśni oskrzeli i otwarcie dróg oddechowych co zwiększa wydolność oddechową i pomaga pobrać maksymalną ilość tlenu w celu pełnej mobilizacji do walki lub ucieczki kropka jednocześnie inne narządy przede wszystkim biorące udział w trawieniu zwalniają działanie lub całkowicie się zatrzymują. Następuje utrata apetytu, ruch pokarmu w jelitach zmniejsza prędkość lub ustaje i możemy poczuć motyle w brzuchu. W momencie zagrożenia lub wyzwania stan stresu wywołane przez reakcję układu współczulnego wpływa na całe ciało i może objąć mięśnie ze wszystkich segmentów jednocześnie. Aktywacja pnia współczulnego w ramach reakcji walcz lub uciekaj to jeden z trzech możliwych stanów autonomicznego układu nerwowego.

Trzy obwody autonomicznego układu nerwowego

Rola autonomicznego układu nerwowego tradycyjnie postrzegana jako regulowanie różnych instynktowny automatycznych funkcji, takich jak trawienie, oddychanie, popęd płciowy, reprodukcja i tym podobne. Stary model napięcia i odprężenia opiera się na przekonaniu, że istnieją tylko 2 obwody: współczulny i przywspółczulny. Zgodnie z tym modelem uważano że współczulny układ nerwowy aktywuje się w momencie pojawienia się stresu jako reakcji na zagrożenie i niebezpieczeństwo natomiast działania przywspółczulnego układu nerwowego przejawiało się w odpręża rozwiązano jest funkcjonowaniem nerwu błędnego. Ten starszy, niemal powszechnie akceptowanym model autonomicznego układu nerwowego zakładał, że istnieje tylko 1 nerw błędny, i nie uwzględniał faktu, że tak naprawdę istnieją dwie dość różne drogi nerwowe nazywane błędnymi.

Podstawą teorii poliwagalnej jest uznanie że nerw błędny ma dwie oddzielne gałęzie – 2 oddzielne, różne nerwy błędne, biorące swój początek w dwóch różnych miejscach. Lepsze wyobrażenie działania autonomicznego układu nerwowego można osiągnąć, jeśli założymy że składa się on z trzech układów neuronalnych: części brzusznej nerwu błędnego (pozytywny stan odprężenia i zaangażowania społecznego), pnia współczulnego (walcz lub uciekaj) oraz części grzbietowej nerwu błędnego (zwolnienie, zamieranie, zachowanie depresyjne). Te obwody regulują działanie organizmu i pomagają nam utrzymać homeostazę.

Teoria poliwagalna nadaje też dodatkowy wymiar naszemu rozumieniu autonomicznego układu nerwowego. System ten nie tylko reguluje działanie naszych organów wewnętrznych, lecz także wszystkie trzy obwody są powiązane z naszymi stanami emocjonalnymi, które z kolei kierują naszym zachowaniem.